Worden we geregeerd door goedkope hamlappen?

Heb je afgelopen zondag de uitzending Zomergasten gezien? Een aflevering die om vele redenen het kijken waard was. Janine Abbring was in gesprek met Lieke Marsman, schrijver, filosoof en Dichter des Vaderlands. Op haar ideale televisieavond kwam er veel voorbij waar je nog lang over door kunt praten en denken. Ik pik er één fragment uit, omdat ik dit ronduit schokkend vond. En heel verdrietig. En woedend makend.

Festival Time

In het populaire programma Good Morning Britain, interviewen presentatoren Richard Madeley en Ranvir Singh de 20-jarige Just Stop Oil activist Miranda Whelehan. Ook aangeschoven is Lowri Turner, een Britse mode journalist and voedingsdeskundige. Wat volgt is een schandalig neerbuigend gesprek in een een poging de jonge Miranda Whelehan onderuit te halen, waarbij onwaarschijnlijk domme opmerkingen gemaakt worden door de presentatoren en journalist. Zo verwijten ze Miranda Whelehan en de andere jonge activisten dat hun acties alleen om ego draaien en om ‘festival time’ omdat ze pas gaan protesteren als het mooi weer is. De énige die beschaafd, rustig én intelligent blijft reageren is de 20-jarige Miranda. Zelfs als de totaal onnozele Richard Madeley haar verwijt dat ze de kleren die ze droeg toch echt te danken had aan de olie-industrie ‘omdat ze met een busje naar de winkel zijn gebracht’, bleef een zichtbaar geïrriteerde Miranda Whelehan kalm en probeerde de discussie iedere keer weer terug te brengen naar de wetenschap en met name het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) report : ‘We’re talking about crop failure by 2030, we’re talking about people in this country right now in fuel poverty because of the prices of oil, and you’re talking about the clothes that I’m wearing?’. En ondertussen blijft journalist Lowri Turner (gespecialiseerd in mode) jammeren over het feit dat de activisten het leven van haar en veel andere Britten vestoren. Elders op de wereld sterven mensen door de gevolgen van de klimaatcrisis, maar deze modejournalist wil niet gestoord worden in haar dagelijkse bezigheden. Daar waar Miranda Whelehan totaal geen ruimte kreeg in deze domme ochtendshow, kreeg ze dat gelukkig wel in The Guardian. Kijk vooral even naar dit vreselijke gesprek en huiver, dan ga ik even verder over onze eigen protesten. Geen jonge activisten protesterend in Engeland, maar protesterende boeren in ons eigen land, Nederland. [lees verder onder de varkens]

Boerenprotest

Het stikstofdebat vind ik ingewikkeld. Ik las er opiniestukken over, wetenschappelijke stukken en het blijft lastig en vragen oproepen. Over de boerenprotesten las ik ook, en ik sprak erover. Aan onze keukentafel of aan die van anderen bij ons in de buurt. Ik woon op het Friese platteland en zag veel omgekeerde vlaggen en boerenzakdoeken wapperen in de wind. Veel symbolische steunbetuigingen voor de boeren. En ondertussen zag ik (beelden van) protesterende boeren die intimideren, op snelwegen asbest uitstrooien of hooibalen in de fik staken. Wie zijn die boeren nou eigenlijk, waar het om gaat in dit stikstofdebat? En zijn het eigenlijk boeren?

Een boer

Een boer, zo kun je opzoeken in het woordenboek, is iemand die een agrarisch bedrijf leidt. Een agrarisch bedrijf op haar beurt betreft de landbouw. En landbouw, ook dat kunnen we opzoeken, gaat over het bewerken van land om er gewassen van te oogsten; (economie) akkerbouw, veeteelt, weidebouw, tuinbouw en bosbouw (van Dale). Veeteelt - want daar hebben we het met name over bij de uitstoot van stikstof - betreft het fokken van vee voor verkoop of slacht. Wat je niet in een woordenboek kunt opzoeken, is dat dit laatste - het fokken van vee voor verkoop of slacht - op een niet meer te tolereren manier uit de hand is gelopen. En de gevolgen hiervan kun je wél lezen in heel veel wetenschappelijke artikelen en die liegen er niet om. Als we nu niet keihard ingrijpen in verschillende sectoren (energie, industrie, transport en landbouw) stevent de wereld volgens het IPCC af op circa 3,2 graden opwarming in 2100 met alle desastreuze gevolgen van dien. Terug naar de boeren, hun protesten en veeteelt. Want hoe lastig het onderwerp ook is: de grootschalige veehouderij (megastallen), daar zou nu eindelijk een punt achter gezet moeten worden.

Een boer?

Volgens het CBS worden in Nederland elke dag rond de 1.8 miljoen dieren geslacht. Als je erover nadenkt, dient dit slechts twee doelen: geld verdienen en consumeren. En ook al willen marketingcampagnes je graag anders doen geloven: niets van wat er vanuit deze megastallen geproduceerd wordt heeft enig nut, behalve een commercieel belang. Vlees (en zuivel) heb je nergens voor nodig om gezond te functioneren. Ho, ho Mirjam, hoor ik je nu zeggen, er zijn écht wel meer bedrijven en werkzaamheden te bedenken waar het puur om geld verdienen gaat en het verder nutteloos is. Dat klopt, en zolang dat geen ernstige schade toebrengt aan de omgeving, aan het klimaat, mens en dier, is dat prima. Dan moet iedereen voor zichzelf bepalen waar hij zijn geld aan uitgeeft. Maar dat geldt wat mij betreft dus niet voor die boeren die op een dusdanig grote schaal dieren fokken en slachten dat het zoveel misstanden oplevert, in de eerste plaats voor de dieren zelf. Daar moet nu eindelijk maar eens een grens getrokken worden. Die relatief kleine groep ‘boeren’ veroorzaakt teveel schade. Zo triest en simpel is het. Maar wat doet onze overheid? Die stelt een bedrag van 25 miljard euro beschikbaar om de stikstofcrisis op te lossen. De boeren en provinciebestuurders moeten dat zelf oplossen, wel te verstaan. Afschuiven heet dat. Nee, voor deze boeren moeten geen steunbetuigende rode zakdoeken wapperen. Die moeten wapperen voor de boeren die daadwerkelijk actief meewerken aan oplossingen. Die overschakelen op een voor dier- mens- en klimaat duurzame landbouw. Bedrijven steunen die puur en alleen vanuit commercieel belang meewerken aan de grootschalige mishandeling van dieren, aan een ongezond leefklimaat, aan het uitputten van onze bronnen om nog te zwijgen over het negatieve effect op onze gezondheid als gevolg van het consumeren van zoveel vlees, dat kan niet langer. Dit is een systeem dat we moeten durven doorbreken. De megalomane vorm die de veehouderij heeft aangenomen is ziekmakend en verwerpelijk. Een omgekeerde vlag of boerenzakdoek wapperend voor een bedrijf waar minimaal 7.500 vleesvarkens, 220.000 vleeskuikens of 2.500 vleeskalveren gehouden worden, dat is toch echt de omgekeerde wereld. Kiloknallers zouden verboden moeten worden. Het aantal kleinere familiebedrijven neemt in rap tempo af en wordt verdrongen door megastallen waarbij het gemiddeld aantal dieren per bedrijf in rap tempo toeneemt. Hebben we het dan nog steeds over ‘boeren’, of voldoet de Dikke Van Dale wellicht niet meer? [lees door onder de karkassen]

De protesterende boeren vrezen voor het voortbestaan van hun bedrijf. Als we het hier over megastallen hebben, dan zal inmiddels duidelijk zijn dat ik van mening ben dat deze bedrijven ook niet meer móeten voortbestaan. Niet voor de dieren die erin gehouden worden, niet voor het klimaat, niet voor onze gezondheid (pandemie!). Hier moeten we niet een bedrijfstak met veel overheidssteun in stand willen houden die uitsluitend een commercieel belang dient en verwoestend is voor natuur en klimaat. Een letterlijk nutteloos, maar wél schadelijk bedrijf. En omdat we massaal geprofiteerd hebben van de kiloknallers die nooit hadden mogen bestaan, moeten we nu ‘massaal’ de transitie van deze boeren mogelijk maken. Een verbod op de huidige grootschalige veehouderij, steun bij een transitie naar een duurzame landbouw. En dit moet de overheid niet afschuiven. Dit moet de overheid afdwingen.

Want ik deel de mening van de 20-jarige Miranda Whelehan die aangevallen werd op haar slogan Just Stop Oil die te kinderlijk simpel bevonden werd. Maar in plaats van mee te gaan op het niveau van haar tafelgenoten (‘at least twice your age’) bleef Miranda reageren met wetenschappelijke feiten. Het is namelijk ‘now or never’ en daar moeten we niet zo eindeloos omheen blijven draaien. Zo simpel is het namelijk helaas wél. Dus moeten ook die megastallen stoppen. Nu.

“Dus voor 1,3% van de totale werkgelegenheid in een nutteloze en schadelijke bedrijfstak, moeten 1,8 miljoen dieren per dag sterven, waarbij verreweg het grootste deel bestemd is voor de export. ”

Volgens het CBS was Nederland in 2021 de grootste vleesexporteur van de Europese Unie, zowel in waarde (€8,8 miljard) als gewicht (3,6 miljard kilo) en dit betrof 1,3% van de totale werkgelegenheid. Dus voor 1,3% van de totale werkgelegenheid in een nutteloze en schadelijke bedrijfstak, moeten 1,8 miljoen dieren per dag sterven, waarbij verreweg het grootste deel bestemd is voor de export. Zo gaan de meeste varkens bijvoorbeeld naar China, het land met de grootschalige schendingen van mensenrechten. Export naar een land waar Oeigoeren in heropvoedingskampen gevangen gehouden worden, waar martelingen, seksueel misbruik en gedwongen sterilisaties plaatsvinden, maar ‘s avonds wél lekker smullen van zhū ròu gemaakt van uit Nederland afkomstige varkens.

Excuses?

Nederland zou een wereldwijde voorloper kunnen zijn. Maar de overheid blijft liever eindeloos debatteren en uitstellen en afschuiven. Hoe zou het over honderd jaar zijn? Zou er dan ook een overheid zitten die ein-de-loos een ‘inhoudelijk’ debat gaat voeren, maar dan niet over de excuses voor het Nederlands slavernijverleden, maar over varkens en kippen en mestkalveren? Worden er tegen die tijd excuses gemaakt voor al het nutteloze leed dat we de dieren, het klimaat, de natuur, onszelf hebben aangedaan?

De tijd dringt om een onvoorstelbare catastrofe voor het leven op onze planeet af te wenden. De wetenschap geeft zoveel aanknopingspunten om te handelen. Wat nadrukkelijk ontbreekt is de politieke wil, en de wellicht enige manier om dat te veranderen is met ongekende macht van de consument. Van die consument die verder kijkt dan de kiloknaller, wel te verstaan. En nee, dan is de 20-jarige Miranda Whelehan geen mooi-weer-activist die slechts uit is op verstoring van het dagelijks leven en leuke eco-festivals. Dit zijn jonge mensen die zich verdiepen in de feiten, die wetenschappelijke rapporten lezen, die zien hoe niet alleen presentatoren van de Good Morning Britain show (‘twice your age’), maar ook politici weigeren in te zien dat het niet langer vijf-voor-twaalf is. Zij vechten tegen mensen die hun leven niet ‘verstoord’ willen zien en willen kunnen blijven kiezen voor goedkope hamlappen, no matter what. ‘Omdat we ons niet allemaal een elektrische auto kunnen veroorloven’, aldus hoogvlieger en modejournalist Lowri Turner.

Schouder ophalen

Lieke Marsman zat bij Zomergasten aan tafel nadat 5 weken geleden haar rechterarm en schouder werden geamputeerd: het gevolg van een zeldzame - en ongeneeslijke - vorm van kraakbeenkanker. Haar nog overgebleven schouder zou ze ophalen voor mensen die haar visie of mening niet respecteren. Onze Dichter des Vaderlands duidt op de ‘vertraagtaal’ en ‘taalmonsters’ van onze overheid. Verhullende taal in plaats van duidelijke taal. De overheid die met nóg een peperdure commissie of wazig rapport actie uitstelt of de urgentie van klimaatverandering negeert. Als ik al ooit een vlag laat wapperen of een boerenzakdoek aan mijn fiets knoop, dan is het voor mensen als Lieke Marsman en Miranda Whelehan. Goedkope hamlappen of plofkipfilet, daar zou je je kapot voor moeten schamen. En een overheid die haar beleid baseert op het in stand houden van een volstrekt nutteloze maar schadelijke bedrijfstak, moet niet over honderd-of-meer jaar excuses maken, maar nu handelen. Ook slavenhandelaren hadden het vast moeilijk toen hun ‘bedrijven’ gedwongen moesten sluiten. So what?